‘ मायक्रोसॉफ्ट विंडोज ‘ हा शब्द कधीही कम्प्युटर नहाताळलेल्या व्यक्तीलाही माहिती असेल . मायक्रोसॉफ्टनेएमएस – डॉसचे विस्तारक म्हणून २० नोव्हेंबर , १९८५ रोजी ‘ विंडोज ‘ नामक ऑपरेटिंग सिस्टिम आणली .१९८४ मध्ये सादर झालेल्या ‘ अॅपल ‘ च्या ‘ मॅकिंटॉश ‘ ला मागे टाकत विंडोजने पर्सनल कम्प्युटर ( पीसी )बाजार काबीज केला आहे . ऑक्टोबर २०११ च्या माहितीनुसार ग्राहक संचालन प्रणालीच्या बाजारात नव्वदटक्क्याहून जास्त वाटा विंडोजचा आहे . पर्सनल कम्प्युटर , ‘ विंडोज ७ ‘, सर्व्हरसाठी ‘ विंडोज सर्व्हर २००८आरटू ‘ व मोबाइल फोनसाठी ‘ विंडोज फोन ८ ‘ या विंडोजच्या सर्वात नवीन आवृत्त्या आहेत . आता मायक्रोसॉफ्ट’ विंडोज ब्ल्यू ‘ या नावाने नवीन ऑपरेटिंग सिस्टिम बाजारात आणत आहे . यानिमित्ताने मायक्रोसॉफ्टच्याऑपरेटिंग सिस्टिमच्या प्रवासाचा अक्षय पेंडभाजे यांनी घेतलेला हा आढावा .
विंडोजचा इतिहास
विंडोजचा इतिहास जाणून घेण्यासाठी आपल्याला सप्टेंबर १९८१ पर्यंत मागे जावे लागते , जेव्हा ‘ इंटरफेसमॅनेजर ‘ हा प्रकल्प सुरू झाला . तो ‘ विंडोज ‘ या नावाने नोव्हेंबर १९८३ मध्ये घोषित झाला खरा , पण नोव्हेंबर१९८५ पर्यंत ‘ विंडोज ‘ प्रकाशित झाली नाही . ‘ विंडोज १ . ० ‘ चे बाह्यावरण ‘ एमएस – डॉस एक्झिक्युटिव्ह ‘नावाचा प्रोग्रॅम होता . कॅल्क्युलेटर , कॅलेंडर , कार्डफाइल , क्लिपबोर्ड दर्शक , घड्याळ , कंट्रोल पॅनल , नोटपॅड ,पेंट , रिव्हर्सी , टर्मिनल , राइट हे इतर पुरवलेले प्रोग्राम होते .
विंडोज ३ . ० व ३ . १
विंडोज ३ . ० ( १९९० ) व ३ . १ ( १९९२ ) या ऑपरेटिंग सिस्टिम खऱ्या अर्थाने व्यावसायिक दृष्ट्या यशस्वीहोत्या . अॅपल विरुद्ध विंडोज या युद्धाच्या सुरुवातीला अॅपलच्या ओएसला टक्कर देण्यासाठी विंडोजने नवीनजीयूआय , इंटेलचा ८०२८६ आणि ८०३८६ या सीपीयूना चांगला सपोर्ट या गोष्टी ३ . ० मध्ये , तर ३ . १ मधेविंडोज राजिस्ट्री , ट्रू टाइप फॉन्ट्स , मिनीस्वीपर या गोष्टींचा समावेश केला . विंडोज ३ . १ च्या दोन महिन्यांतएक लाख कॉपीज विकल्या गेल्या .
विंडोज ९५
‘ विंडोज ९५ ‘ ऑगस्ट १९९५ साली प्रकाशित झाली . चार दिवसात एक लाख कॉपीज विकल्या गेल्या , असे हेओएस होते . यात विंडोजने पहिल्यांदाच स्टार्ट बटणचा समावेश केला होता .
विंडोज ९८
मायक्रोसॉफ्टचे दुसरे प्रकाशन ‘ विंडोज ९८ ‘ जून १९९८ साली प्रकाशित झाले . मायक्रोसॉफ्टने १९९९ सालीयाचीच दुसरी आवृत्ती प्रकाशित केली . तिचे नाव विंडोज ९८ , सेकंड एडिशन होते . ‘ विंडोज ९८ एसई ‘ हात्याचा शॉर्टफॉर्म . या ओएसला जगभरातून चांगला प्रतिसाद मिळाला . थीम सपोर्ट , थंबनेल्स , वन – क्लिकलाँच , गेमिंग साठी डायरेक्ट एक्स ६ . १ , अशा अनेक गोष्टींचा समावेश त्यात करण्यात आला होता .
विंडोज एमई
फेब्रुवारी २००० मध्ये ‘ विंडोज २००० ‘ बाजारात आले . या पाठोपाठ लगेजच विंडोज मिलेनियम एडिशन (एमई ) बाजारात आली . ‘ विंडोज एमई ‘ ने ‘ विंडोज ९८ ‘ कडून गाभा अद्ययावत केला असला , तरी ‘ विंडोज२००० ‘ कडूनही काही पैलू अद्ययावत केले व ‘ बूट इन डॉस मोड ‘ हा पर्याय काढला .
विंडोज एक्सपी
‘ विंडोज एक्सपी ‘ खासगी कम्प्युटरवर ( गृह , व्यापारी , मीडिया केंद्रांसह ) चालणारी ओएस आहे . २४ ऑगस्ट२००१ रोजी ती प्रथम कम्प्युटर उत्पादकांना मिळाली . कम्प्युटरवर प्रस्थापित केलेली आणि वापरण्याससोयीस्कर अशी ही विंडोजची सध्याची सर्वात लोकप्रिय ऑपरेटिंग सिस्टम आहे . ‘ एक्सपी ‘ हे नाव’experience’ याचा शॉर्टफॉर्म आहे . निर्मितीपूर्व काळात तिचे सांकेतिक नाव ‘ व्हिसलर ‘ असे होते . ‘ विंडोजएक्सपी ‘ ची रिटेल विक्री २५ ऑक्टोबर २००१ ला सुरू झाली . जानेवारी २००६ मध्ये ‘ विंडोज एक्सपी ‘ च्या४० कोटीहून अधिक प्रती वापरात होत्या , असे एका आयडीसी विश्लेषकाचा अंदाज आहे . ‘ एक्सपी ‘ नंतर ‘विंडोज व्हिस्टा ‘ व्यावसायिकांना ६ नोव्हेंबर २००६पासून व सामान्य जनतेला ३० जानेवारी २००७ पासूनमिळू लागली . ‘ विंडोज एक्सपी ‘ च्या मूळ निर्मात्याने या प्रणालीची किरकोळ विक्री ३० जून २००८ लाथांबवली . मात्र , मायक्रोसॉफ्टने नवीन संगणकाची जोडणी करणाऱ्यांना ही प्रणाली ३१ जानेवारी २००९ पर्यंतविकली . घरगुती वापरासाठी केलेली विंडोज एक्सपी , होम एडिशन व विंडोज एक्सपी , व्यावसायिक आवृत्तीया दोन्ही आवृत्ती सर्वात जास्त लोकप्रिय होत्या . या व्यावसायिक आवृत्तीत विंडोज सर्व्हर डोमेन्स यासारखीवैशिष्ट्ये होती . विश्लेषकांच्या मते ‘ विंडोज एक्सपी ‘ ही सप्टेंबर २००३ ते जुलै २०११ या काळात जगातलीसर्वांत जास्त वापरली जाणारी ऑपरेटिंग सिस्टिम होती .
विंडोज ७
आजही ती भारतात सर्वांत जास्त वापरली जाणारी ऑपरेटिंग सिस्टिम आहे . ‘ विंडोज ७ ‘ च्या प्रकाशनानंतरमात्र ‘ एक्सपी ‘ चा वापर घटत गेला . तिचा सर्वांत जास्त वापर जानेवारी २००७ मध्ये ७६ . १ % होता . सध्यातो २७ . ३ % आहे .
विंडोज व्हिस्टा
३० जानेवारी २००७ रोजी ‘ विंडोज व्हिस्टा ‘ चे प्रकाशन करण्यात आले . व्हिस्टामध्ये मायक्रोसॉफ्टने अनेकनवीन वैशिष्ट्यांचा समावेश केला होता पण व्हिस्टाचे वापरकर्ते त्यातील बऱ्याच त्रुटींवर नाखूष होते . ऑक्टोबर२००९ मध्ये विंडोजची नवीन सिस्टम विंडोज ७ काढण्यात आली ज्यामध्ये मायक्रोसॉफ्टने विंडोज विस्टातीलचुकांचे निरसन केले . २२ ऑक्टोबर २००९ रोजी विंडोज ७ चे प्रकाशन करण्यात आले . २००६ सालीकाढलेल्या विंडोज व्हिस्टा ह्या ऑपरेटिंग सिस्टममधील अनेक त्रुटी मायक्रोसॉफ्टने विंडोज ७ मध्ये सुधारल्याआहेत . यात विंडोज साईड बार काढण्यात आला आणि ग्राफिक रिझोल्यूशन वाढविण्यात आले .
विंडोज ८
‘ विंडोज ८ ‘ ही ऑपरेटिंग सिस्टिम २६ अक्टोबर २०१२ रोजी बाजारात आली . ही एक अशी यंत्रणा आहे जीटॅबलेट आणि पीसी दोन्हींसाठी विकसित करण्यात आली आहे . विंडोज ८ बरोबरच सर्फेस टॅबलेटही रिलीज झले .आयपॅड अथवा अँड्रॉइडशी तुलना करता विंडोजने ‘ सर्फेस विंडोज आरटी ‘ व ‘ विंडोज ८ प्रो ‘ या दोन ओएसउपलब्ध करून दिल्या आहेत . यात आपण अँड्रॉइडच्या ‘ प्ले स्टोअर ‘ प्रमाणेच ‘ विंडोज अॅप स्टोअर ‘ मधूनक्लासिक डेस्कटॉप अप्लिकेशन इन्स्टॉल करू शकतो . पण थोडसा किचकटपणा असल्यामुळे ‘ विंडोज ८ ‘अनेकांच्या पसंतीस उतरले नाही .
विंडोज ब्ल्यू
‘ विंडोज ८ ‘ चे अपडेट व्हर्जन म्हणजेच ‘ विंडोज ब्ल्यू ‘. याला ‘ विंडोज ८ . १ ‘ असेही म्हणतात . ही ओएसलवकरच बाजारात येत आहे . ‘ विंडोज ८ ‘ मधील बग्स अथवा लोकांचे आलेले रिव्ह्यूज पाहून हे अपडेट बनवलेगेले आहेत . या अपडेटमध्ये लार्ज आणि स्मॉल लाइव्ह टाइल अॅडजेस्ट करता येतात म्हणजेच स्टार्ट स्क्रीनकस्टमायझेशन अधिक सोपे झाले आहे . मल्टीटास्किंग सोयीस्कर करण्यासाठी ‘ साइड – बाय – साइड ‘ व्ह्यूचापर्याय देण्यात आला आहे . डिवाइस पॅनेलखाली प्ले बटण , इंटरनेट एक्सप्लोअरर ११ , शेअर साइड बारवरस्क्रीन शॉटचे बटण , अशा बराचशा नवीन सुधारणा यात करण्यात आल्या आहेत . याला युजर्सची कशी पसंतीमिळेल , याकडे मायक्रोसॉफ्टचे लक्ष लागून राहिले आहे .
विंडोजचा इतिहास
विंडोजचा इतिहास जाणून घेण्यासाठी आपल्याला सप्टेंबर १९८१ पर्यंत मागे जावे लागते , जेव्हा ‘ इंटरफेसमॅनेजर ‘ हा प्रकल्प सुरू झाला . तो ‘ विंडोज ‘ या नावाने नोव्हेंबर १९८३ मध्ये घोषित झाला खरा , पण नोव्हेंबर१९८५ पर्यंत ‘ विंडोज ‘ प्रकाशित झाली नाही . ‘ विंडोज १ . ० ‘ चे बाह्यावरण ‘ एमएस – डॉस एक्झिक्युटिव्ह ‘नावाचा प्रोग्रॅम होता . कॅल्क्युलेटर , कॅलेंडर , कार्डफाइल , क्लिपबोर्ड दर्शक , घड्याळ , कंट्रोल पॅनल , नोटपॅड ,पेंट , रिव्हर्सी , टर्मिनल , राइट हे इतर पुरवलेले प्रोग्राम होते .
विंडोज ३ . ० व ३ . १
विंडोज ३ . ० ( १९९० ) व ३ . १ ( १९९२ ) या ऑपरेटिंग सिस्टिम खऱ्या अर्थाने व्यावसायिक दृष्ट्या यशस्वीहोत्या . अॅपल विरुद्ध विंडोज या युद्धाच्या सुरुवातीला अॅपलच्या ओएसला टक्कर देण्यासाठी विंडोजने नवीनजीयूआय , इंटेलचा ८०२८६ आणि ८०३८६ या सीपीयूना चांगला सपोर्ट या गोष्टी ३ . ० मध्ये , तर ३ . १ मधेविंडोज राजिस्ट्री , ट्रू टाइप फॉन्ट्स , मिनीस्वीपर या गोष्टींचा समावेश केला . विंडोज ३ . १ च्या दोन महिन्यांतएक लाख कॉपीज विकल्या गेल्या .
विंडोज ९५
‘ विंडोज ९५ ‘ ऑगस्ट १९९५ साली प्रकाशित झाली . चार दिवसात एक लाख कॉपीज विकल्या गेल्या , असे हेओएस होते . यात विंडोजने पहिल्यांदाच स्टार्ट बटणचा समावेश केला होता .
विंडोज ९८
मायक्रोसॉफ्टचे दुसरे प्रकाशन ‘ विंडोज ९८ ‘ जून १९९८ साली प्रकाशित झाले . मायक्रोसॉफ्टने १९९९ सालीयाचीच दुसरी आवृत्ती प्रकाशित केली . तिचे नाव विंडोज ९८ , सेकंड एडिशन होते . ‘ विंडोज ९८ एसई ‘ हात्याचा शॉर्टफॉर्म . या ओएसला जगभरातून चांगला प्रतिसाद मिळाला . थीम सपोर्ट , थंबनेल्स , वन – क्लिकलाँच , गेमिंग साठी डायरेक्ट एक्स ६ . १ , अशा अनेक गोष्टींचा समावेश त्यात करण्यात आला होता .
विंडोज एमई
फेब्रुवारी २००० मध्ये ‘ विंडोज २००० ‘ बाजारात आले . या पाठोपाठ लगेजच विंडोज मिलेनियम एडिशन (एमई ) बाजारात आली . ‘ विंडोज एमई ‘ ने ‘ विंडोज ९८ ‘ कडून गाभा अद्ययावत केला असला , तरी ‘ विंडोज२००० ‘ कडूनही काही पैलू अद्ययावत केले व ‘ बूट इन डॉस मोड ‘ हा पर्याय काढला .
विंडोज एक्सपी
‘ विंडोज एक्सपी ‘ खासगी कम्प्युटरवर ( गृह , व्यापारी , मीडिया केंद्रांसह ) चालणारी ओएस आहे . २४ ऑगस्ट२००१ रोजी ती प्रथम कम्प्युटर उत्पादकांना मिळाली . कम्प्युटरवर प्रस्थापित केलेली आणि वापरण्याससोयीस्कर अशी ही विंडोजची सध्याची सर्वात लोकप्रिय ऑपरेटिंग सिस्टम आहे . ‘ एक्सपी ‘ हे नाव’experience’ याचा शॉर्टफॉर्म आहे . निर्मितीपूर्व काळात तिचे सांकेतिक नाव ‘ व्हिसलर ‘ असे होते . ‘ विंडोजएक्सपी ‘ ची रिटेल विक्री २५ ऑक्टोबर २००१ ला सुरू झाली . जानेवारी २००६ मध्ये ‘ विंडोज एक्सपी ‘ च्या४० कोटीहून अधिक प्रती वापरात होत्या , असे एका आयडीसी विश्लेषकाचा अंदाज आहे . ‘ एक्सपी ‘ नंतर ‘विंडोज व्हिस्टा ‘ व्यावसायिकांना ६ नोव्हेंबर २००६पासून व सामान्य जनतेला ३० जानेवारी २००७ पासूनमिळू लागली . ‘ विंडोज एक्सपी ‘ च्या मूळ निर्मात्याने या प्रणालीची किरकोळ विक्री ३० जून २००८ लाथांबवली . मात्र , मायक्रोसॉफ्टने नवीन संगणकाची जोडणी करणाऱ्यांना ही प्रणाली ३१ जानेवारी २००९ पर्यंतविकली . घरगुती वापरासाठी केलेली विंडोज एक्सपी , होम एडिशन व विंडोज एक्सपी , व्यावसायिक आवृत्तीया दोन्ही आवृत्ती सर्वात जास्त लोकप्रिय होत्या . या व्यावसायिक आवृत्तीत विंडोज सर्व्हर डोमेन्स यासारखीवैशिष्ट्ये होती . विश्लेषकांच्या मते ‘ विंडोज एक्सपी ‘ ही सप्टेंबर २००३ ते जुलै २०११ या काळात जगातलीसर्वांत जास्त वापरली जाणारी ऑपरेटिंग सिस्टिम होती .
विंडोज ७
आजही ती भारतात सर्वांत जास्त वापरली जाणारी ऑपरेटिंग सिस्टिम आहे . ‘ विंडोज ७ ‘ च्या प्रकाशनानंतरमात्र ‘ एक्सपी ‘ चा वापर घटत गेला . तिचा सर्वांत जास्त वापर जानेवारी २००७ मध्ये ७६ . १ % होता . सध्यातो २७ . ३ % आहे .
विंडोज व्हिस्टा
३० जानेवारी २००७ रोजी ‘ विंडोज व्हिस्टा ‘ चे प्रकाशन करण्यात आले . व्हिस्टामध्ये मायक्रोसॉफ्टने अनेकनवीन वैशिष्ट्यांचा समावेश केला होता पण व्हिस्टाचे वापरकर्ते त्यातील बऱ्याच त्रुटींवर नाखूष होते . ऑक्टोबर२००९ मध्ये विंडोजची नवीन सिस्टम विंडोज ७ काढण्यात आली ज्यामध्ये मायक्रोसॉफ्टने विंडोज विस्टातीलचुकांचे निरसन केले . २२ ऑक्टोबर २००९ रोजी विंडोज ७ चे प्रकाशन करण्यात आले . २००६ सालीकाढलेल्या विंडोज व्हिस्टा ह्या ऑपरेटिंग सिस्टममधील अनेक त्रुटी मायक्रोसॉफ्टने विंडोज ७ मध्ये सुधारल्याआहेत . यात विंडोज साईड बार काढण्यात आला आणि ग्राफिक रिझोल्यूशन वाढविण्यात आले .
विंडोज ८
‘ विंडोज ८ ‘ ही ऑपरेटिंग सिस्टिम २६ अक्टोबर २०१२ रोजी बाजारात आली . ही एक अशी यंत्रणा आहे जीटॅबलेट आणि पीसी दोन्हींसाठी विकसित करण्यात आली आहे . विंडोज ८ बरोबरच सर्फेस टॅबलेटही रिलीज झले .आयपॅड अथवा अँड्रॉइडशी तुलना करता विंडोजने ‘ सर्फेस विंडोज आरटी ‘ व ‘ विंडोज ८ प्रो ‘ या दोन ओएसउपलब्ध करून दिल्या आहेत . यात आपण अँड्रॉइडच्या ‘ प्ले स्टोअर ‘ प्रमाणेच ‘ विंडोज अॅप स्टोअर ‘ मधूनक्लासिक डेस्कटॉप अप्लिकेशन इन्स्टॉल करू शकतो . पण थोडसा किचकटपणा असल्यामुळे ‘ विंडोज ८ ‘अनेकांच्या पसंतीस उतरले नाही .
विंडोज ब्ल्यू
‘ विंडोज ८ ‘ चे अपडेट व्हर्जन म्हणजेच ‘ विंडोज ब्ल्यू ‘. याला ‘ विंडोज ८ . १ ‘ असेही म्हणतात . ही ओएसलवकरच बाजारात येत आहे . ‘ विंडोज ८ ‘ मधील बग्स अथवा लोकांचे आलेले रिव्ह्यूज पाहून हे अपडेट बनवलेगेले आहेत . या अपडेटमध्ये लार्ज आणि स्मॉल लाइव्ह टाइल अॅडजेस्ट करता येतात म्हणजेच स्टार्ट स्क्रीनकस्टमायझेशन अधिक सोपे झाले आहे . मल्टीटास्किंग सोयीस्कर करण्यासाठी ‘ साइड – बाय – साइड ‘ व्ह्यूचापर्याय देण्यात आला आहे . डिवाइस पॅनेलखाली प्ले बटण , इंटरनेट एक्सप्लोअरर ११ , शेअर साइड बारवरस्क्रीन शॉटचे बटण , अशा बराचशा नवीन सुधारणा यात करण्यात आल्या आहेत . याला युजर्सची कशी पसंतीमिळेल , याकडे मायक्रोसॉफ्टचे लक्ष लागून राहिले आहे .
